Yüz yüze eğitim ile uzaktan eğitimle ilgili farkları da anlatan Sönmez, şöyle konuştu:
“MEB tarafından yapılan uzaktan eğitim, bugüne kadar çeşitli üniversiteler tarafından verilen uzaktan eğitimden çok farklı. MEB tarafından verilen uzaktan eğitimin maksat kitlesi olan öğrencilerin yaşları, gelişimsel seviyeleri ve münasebetiyle sınıf seviyeleri birbirinden çok farklı. Bu farklılık nedeniyle ders içeriklerinin, anlatım sistemlerinin ve kullanılan lisanın çocukların yaşlarına ve gelişim özelliklerine uygun olması gerekiyor. Bir diğer deyişle, her kademede ve her sınıf seviyesinde yapılacak derslerin, bu derslerle ilgili çekimlerin ve içeriğin pedagojik olarak çocuğa uygun olması gerekiyor.
PEDAGOJİ YUNANCADAN GELİYOR
Pedagoji sözü eski Yunancadan gelen bir söz. Çocuk bakıcısı, eğitmen üzere manalara gelmekle birlikte bugün Türkçede eğitim bilim manasında kullanılıyor. Eğitim bilimleri alanı başta psikoloji ve sosyoloji olmak üzere ilgili öteki alanların bulgularından yararlanmak suretiyle eğitime bütüncül bir bakış açısı getiriyor. Eğitimle ilgili genel unsurlar belirlemeye çalışıyor. Çocuğa uygunluk açısından baktığımızda, değerli ölçüde onun ruhsal özelliklerini dikkate almak gerekiyor. Psikolojinin bir alt alanı olan eğitim psikolojisi, çocuğun gelişim ve öğrenmeyle ilgili özelliklerini inceler. Sözgelimi çocukların çeşitli gelişim devirlerinin tipik özellikleri var. Çocuğun eğitiminde bu periyodun özelliklerinden yararlanılabilir. Ancak her bireyi başkalarından ayıran kendine mahsus istikametleri de var. Bu farklılıklar çocuğun kişiliğinden, zeka ve yeteneklerinden, etrafından, ailesinden kaynaklanabilir. Kısaca söylemek gerekirse pedagoji çocuğun eğitimi için çok istikametli olarak tanınmasını ve eğitimin kişiselleştirilmesini gerektiriyor. Bakın çok enteresan, yaptığımız araştırmalarda, bu uzaktan eğitim sürecinde, içe dönük kişilik özelliklerine sahip olan, ferdî çalışmayı tercih eden öğrencilerin daha başarılı oldukları görüldü.
HERKESE UYGUN MÜFREDAT HAZIRLANAMAZ
Kuramsal olarak bakıldığında ideolojisi prestijiyle eğitim sistemimiz kişiselleştirilmiş bir eğitimi öngörür, ancak maalesef uygulama toptancı. Bakın ben Talim ve Terbiye Şurası Lideriyim, sorumlu olduğum çalışma alanlarının başında eğitim müfredatı geliyor. Hiç dikkat ettiniz mi bilmiyorum ‘müfredat’, ‘fert’ kökünden geliyor. Yani eğitim programının kişiselleştirilmesine işaret ediyor. Açıkça söylemek gerekirse bir müfredat hazırlayıp bunun herkese uygun olmasını sağlayamayız. Bunu yapması gereken öğretmen. Güzel yetişmiş öğretmen müfredatı yorumlar, öğrencinin özelliklerini, çevresel faktörleri daha birçok değişkeni dikkate alarak her bir öğrenciye uygun hale getirir. Bu nedenle öğretmenin öncelikle müfredatı bilmesi ve anlaması gerekiyor. Aslında Ulusal Eğitim Temel Kanunu’nda yer alan genel emellere bakıldığında bireyi merkeze alan daha ilerlemeci ve varoluşçu bir anlayışın hâkim olduğunu görürüz. Bu kanun 1973 yılında çıkarıldı. Üzerinden nereden baksanız 50 yıla yakın bir vakit geçti, aslında sorulması gereken soru, ‘Bu dönüşümü bugüne kadar neden gerçekleştiremediğimiz’ olmalı.
BU DÖNÜŞÜMÜ GERÇEKLEŞTİREMEDİK
Alışılmış ki ben bir bilim insanı olarak toplumsal hadiselerin tek bir nedene bağlı olarak açıklanamayacağını bilirim. Bu nedenle bunu değerli gördüğüm birkaç nokta üzerinde durarak açıklamak isterim. Şöyle ki; birincisi bizdeki okullar ve eğitim anlayışı değerli ölçüde sanayi toplumunun eseri. Standartlaştırma ve seri üretim mantığına dayanır ve fabrika metaforunu kullanır. İkincisi 50 yıl öncesini düşünecek olursak, o devirde okul sayısı yetersiz, öğretmen sayısı yetersiz, sorun kıymetli ölçüde pedagojik formasyonu olmayan rastgele bir yükseköğretim kurumundan mezun olduğu için öğretmen olarak atananların öğretmenliği kendi öğretmenlerinin yaptığı şey sanmaları olabilir. Üçüncüsü, eğitimle ilgili öbür kıymetli kanunlar üzere Ulusal Eğitim Temel Kanunu’nun da 1971 muhtırasından sonra orta devirde doruktan inme bir biçimde çıkarılması ve eğitim etraflarının bu değişikliğe hazır olmamaları olabilir. Dördüncüsü ise hala devam ettiği üzere öğretmen yetiştiren kurumların ya da mezunları öğretmen olan kurumların lisans periyodunda ya da formasyon programında öğretim programlarıyla tanışmamaları, program okuryazarı olmamaları ve bu kurumların mevcut programlarının sahiden öğretmen yetiştirmek üzere kurgulanmamış olmaları olabilir. Bu sorunun yanıtı epey uzayabilir lakin günümüze gelecek olursak, EBA üzerinden kişiselleştirilmiş bir dayanak hizmeti sunduğumuzu, her öğrencinin istediği öğretmeni seçerek istediği mevzuyu tekrar tekrar dinleme imkanına sahip olduğunu, süratle kişiselleştirilmiş bir eğitime hakikat gittiğimizi söyleyebilirim.
EBA İLE İLGİLİ BİR SORUN YOK
Eğitim Bilişim Ağı (EBA) kendi alanında dünya çapında tıklanma rekoru kıran bir portal. Öğretmenlerimiz, Türkiye’nin dört bir yanında EBA üzerinden birebir anda 1 milyondan fazla canlı sınıf uygulaması yapabiliyor, tıpkı anda 7 milyondan fazla öğrenci sistemi faal olarak kullanabiliyor. Olağan ki MEB’in inisiyatifi dışında, internet sağlayıcı firmaların altyapılarından ve çok yüklenmeden kaynaklanan birtakım sıkıntılar yaşanabilir. Faal olarak kullanıldığında sistem fevkalâde bir yük üstleniyor hatta milyarları aşan tıklanma sayısıyla dünyada en çok tıklanan sistemlerden biri durumuna geldi. Daha evvelki devirde canlı ders uygulamaları için oluşturulan 40 bin canlı ders kapasitesinin yarısı bile kullanılmamışken bu periyotta kapasite 1 milyonu aştığı halde sistem vakit zaman zorlanıyor. Bu durum talebin arttığını, öğrencilerin uzaktan eğitime daha fazla ilgi duyduklarını göstermesi açısından olumlu bir gelişme. Teknik altyapıyla ilgili problemler, çözülmesi nispeten daha kolay meseleler. Bu cins meseleler kısa müddette çözülebilir. Hakikaten çözüldü. Kıymetli olan öğrencilerin bu ilgisinin ve motivasyonunun sürdürülebilmesi. Şu anda EBA ile ilgili bir sorun yok. Fonksiyonunu tesirli bir biçimde yerine getiriyor. Lakin bu durum ileride de hiç sorun olmayacağı manasına gelmez. Yaşayan sistemler entropi üretirler. Istikrarları bozulur. Yeni istikrar durumuna gerçek evrilebilirler. Yaşamak sorun çözmektir. Yöneticiler sorun çözmek için var.
UZAKTAN EĞİTİM TAMAMAN SONA ERMEYECEK
Doğal ki bu türlü devam etmeyecek lakin uzaktan eğitim de büsbütün sona ermeyecek. Kısaca söylemek gerekirse uzaktan eğitim yüz yüze eğitimin yerini tutmaz. Biz de uzaktan eğitimi bu biçimiyle mecburilik nedeniyle uyguluyoruz. Ancak ileride kimi derslerin ya da dersin bir kısmının uzaktan yapılamayacağı manasına gelmez. Biz bilhassa toplumsal duygusal öğrenme maharetlerini bu maksatla tasarım marifet atölyelerini önemsiyoruz. Bu tıp uygulamalar için yer ve vakit sağlamamız gerekiyor. Doğal ki, öğrencinin okuyarak, dinleyerek yapabileceği kimi derslerin uzaktan eğitimle yapılması mümkün.
MAHARET EĞİTİMİ ‘ORTAM’ GEREKTİRİR
Yüz yüze eğitim ile uzaktan eğitim ortasındaki en kıymetli fark, öğrencilerin okulda kendi yaşıtlarıyla ortak ilgi alanları ve ihtiyaçları doğrultusunda eşitlik temeline dayalı toplumsal münasebetler geliştirme imkanı bulmaları ve böylelikle kendilerini, ilgi ve yeteneklerini daha uygun ve hakikat olarak tanıyabilmeleri. Kıymetli olan bilginin aktarılması değil. Günümüzde bilgiye ulaşmak çok kolaylaştı. Bilgiyi merkeze alan anlayış yerini bireyi merkeze alan bir anlayışa bırakmıştır. Bu nedenle eğitimde değerli olan okulun sosyal-duygusal öğrenmeler için toplumsal etkileşim ortamı olma özelliği. Yüz yüze eğitimi değerli kılan da bu. Ayrıyeten, öğrencinin okul rol setindeki arkadaş, alt sınıf, üst sınıf, öğretmen, müdür üzere rollerle etkileşimi, kendisini tabir etme biçimi, kendisiyle ilgili daha gerçekçi bir algıya sahip olmasına ve sağlıklı bir kimlik geliştirmesine katkıda bulunur. Tekrar bu bağlamda yetenek ve marifet gerektiren sanat ve spor dersleri, tasarım maharet atölyeleri, eğitsel manada uzaktan eğitimde yeri doldurulamayacak bir pahaya ve kıymete sahip. Bu yüzden eğitimciler olarak dileğimiz ve uğraşımız bir an evvel yaşadığımız salgın sürecinin sona ermesi ve çocuklarımızın arkadaşlarına, okullarına ve öğretmenlerine kavuşmaları. Sorunuzun ‘Biri oburunun alternatifi midir?’ kısmına gelince, bu soruya ‘hayır’ diyebilirim. Zira kitaplardan ıslık çalmayı öğrenemezsiniz. Maharet eğitimi ‘ortam’ gerektirir. Bir kısım marifetler küme içinde öğrenilir. Ama uzaktan eğitim, okul içinde yapılan eğitimi destekleyebilir. Gereksinim olduğu durumlarda uzaktan eğitim imkanlarından yararlanılabilir ve yararlanacağız. Olağan vakitte da EBA TV ve EBA altyapısı çok farklı eğitimlerle öğrencilere dayanak olmaya devam edecek.
ZORLANAN VELİLER REHBERLİK SERVİSLERİNE BAŞVURABİLİR
Unutmamak gerekiyor ki, ailelerin sıhhat, eğitim üzere hususlara bakış açıları birbirinden farklı olduğu üzere beslendikleri kaynaklar prestijiyle kaygı ve tasaları da birbirinden farklı. Okullarda her türlü tedbir alınmış olsa bile çocuklarını bu ruh haliyle okula göndermeye zorlamak hakikat bir yaklaşım olmayacak. Kabul etmek gerekiyor ki, ailelerin bu endişe ve korkularını çocuklarına yansıtma seviyeleri de birbirinden farklı. Bu durum çocukla okul ortasında daha başlangıçta kurulması gereken ve pedagojik açıdan çok kıymetli olan sevgiye dayalı duygusal bağı zayıflatması, hatta dehşete dönüştürme potansiyeli yüksek olması nedeniyle yanlış. Bu türlü olmakla birlikte daha birinci günlerde bile velilerin yüz yüze eğitime ilgileri çok düzgün. Her şeye karşın bu süreçte zorlanan veliler, hem muhtaçlık duydukları bilgileri temin etmek hem de gerekli ruhsal dayanak ve yönlendirme hizmetlerinden yararlanmak için okulların rehberlik servislerine başvurabilirler. İlgili alan uzmanları, MEB’in ilgili ünitelerince daima bilgilendirilmekte olup, hem yaşanan salgının ruhsal boyutları hem de sürdürülen eğitim etkinliklerinin ayrıntıları açısından donanımlı durumdalar.